داستانی کوتاه، بهظاهر ساده و کودکانه اما پر از اندیشه و پیجیده شده در لایههای فلسفی. کتابی که میتواند نقطهی اتکایی برای گفتگوهای فلسفی عمیق با کودکان باشد و آنها را به سطحی دیگر از مشاهدهکردن، شناختن و بررسی پدیدههای گوناگون جهان هستی و عملکرد انسانها فرابخواند. کتاب کوچک و بیادعای « یک درخت، یک گنجشک » از نظر موضوعی، اثر منحصربهفردیست که در میان انبوه تولیدات فرهنگی کودکان، به سختی میتوان مشابهاش را یافت.
دهمین جلد از مجموعهی « قصههای آبدار » به قلم « سارا معتمد » از دوستیهای دوران بچگی شروع میکند و به تصمیمهای بزرگسالی میرسد. این اثر، با شروعی آشنا برای کودکان هشت سال به بالا و تصاویری متناسب با تخیل فعال گروه سنی مخاطب خود، داستانی تمثیلی را به شکلی ساده بیان مینماید. ماجرای یک رودخانه، یک درخت و یک گنجشگ که از وقتی یادشان میآمد با هم دوست بودند. « نرگس نیکویی » تصویرگر کتاب با نشان دادن رودخانه به شکل زنی جوان با چهره و پوششی آشنا برای بچههای ایرانی و بهرهگیری از موتیفهایی مشابه نقشهای اسلیمی، فضایی خاص برای کتاب خلق کردهاست.
« رودخانه و درخت و گنچشگ هر روز کنار هم مینشستند و از هر چه دیده بودند برای هم تعریف میکردند. » این جمله با چنان تصویر آرامبخش و خیالانگیزی همراه شده که مخاطب اصلاً نمیتواند حدس بزند به زودی با فاجعه روبهرو خواهد شد.داستان چنین ادامه پیدا میکند: سه دوست در دنیای زیبای خود از دیدههای روزانه برای هم میگفتند تا « یک روز که، رودخانه اول صبح که از خواب بیدار شد، گفت:
« -من دیگر از رفتن خسته شدهام. میخواهم یکجا بمانم ».
تصمیمی ساده و بهظاهر شخصی که از سوی دوستان با واکنش اولیهای جز خنده روبهرو نمیشود اما در نهایت، نه تنها بر سرنوشت خود رود ، بلکه بر زندگی هر سه نفرشان اثر میگذارد و عاقبتی را بهدنبال میآورد که هیچ شباهتی به ابتدای داستان ندارد.
« یک درخت، یک گنجشک » برخلاف روال پذیرفتهشده و مرسوم ادبیات کودک، تباهی را از نظرگاهها دور نگهنمیدارد. خوانندهی دبستانی این کتاب، درست مثل فردی بزرگسال با نتایج تصمیم رود، رو در رو میشود و چهرهی بیرحم و خشن زندگی را هم میبیند. پدیدآورندگان با شجاعتی مثالزدنی این بخش را به معرض تماشا گذاشته و نخواستهاند دنیا را به شکل بهشتی بیمشکل نمایش دهند. این رویکرد برای نسلی که با مفاهیمی همچون « مسئولیتپذیری » و «صرفنظر کردن از لذت و شادی لحظهای » آشنایی چندانی ندارند، میتواند جدید و آگاهیبخش باشد.
مفهوم وظیفه در قبال دوستان را به زیبایی میتوان در این کتاب دید اما آنچه بیشتر توجه را جلب میکند، مسئولیت فردیست. مسائلی که جای بحث و گفتگو بسیار دارد و میتواند به والدین، معلمان و تسهیلگران کتابخوانی کمک کند تا مهارتهای زندگی را از شکل انتزاعی و غیرقابل فهم درآورده و به سطح تجربههای روزمرهی کودکان نزدیک کنند؛ اتفاقی نیکو برای زنان و مردان فردا.