یک درخت، یک گنجشک

داستانی کوتاه، به­ظاهر ساده و کودکانه اما پر از اندیشه و پیجیده شده در لایه­های فلسفی. کتابی که می­تواند نقطه­ی اتکایی برای گفتگوهای فلسفی عمیق با کودکان باشد و آنها را به سطحی دیگر از مشاهده­کردن، شناختن و بررسی پدیده­های گوناگون جهان هستی و عملکرد انسان­­ها فرا­بخواند. کتاب کوچک و بی­ادعای  « یک درخت، یک گنجشک » از نظر موضوعی، اثر منحصر­به­فردیست که در میان انبوه تولیدات فرهنگی کودکان،  به سختی می­توان مشابه­اش را یافت.

دهمین جلد از مجموعه­­ی « قصه­های آبدار » به قلم « سارا معتمد » از دوستی­های دوران بچگی شروع می­کند و به تصمیم­های بزرگسالی می­رسد. این اثر، با شروعی آشنا برای کودکان هشت سال به­ بالا و تصاویری متناسب با تخیل فعال گروه سنی مخاطب خود، داستانی تمثیلی را به شکلی ساده بیان می­نماید. ماجرای یک رودخانه، یک درخت و یک گنجشگ که از وقتی یادشان می­آمد با هم دوست بودند. « نرگس نیکویی » تصویرگر کتاب با نشان دادن رودخانه به شکل زنی جوان با چهره و پوششی آشنا برای بچه­های ایرانی و بهره­گیری از موتیف­هایی مشابه نقش­های اسلیمی، فضایی خاص برای کتاب خلق کرده­است.

« رودخانه و درخت و گنچشگ هر روز کنار هم می­نشستند و از هر چه دیده بودند برای هم تعریف می­کردند. » این جمله با چنان تصویر آرامبخش و خیال­انگیزی همراه شده که مخاطب اصلاً نمی­تواند حدس بزند به زودی با فاجعه روبه­رو خواهد شد.داستان چنین ادامه پیدا می­کند:  سه دوست در دنیای زیبای خود از دیده­های روزانه برای هم می­گفتند تا « یک روز که، رودخانه اول صبح که از خواب بیدار شد، گفت:

« -من دیگر از رفتن خسته شده­ام. می­خواهم یک­جا بمانم ».

تصمیمی ساده و به­ظاهر شخصی که از سوی دوستان با واکنش اولیه­ای جز خنده روبه­رو نمی­شود  اما در نهایت، نه تنها بر سرنوشت خود رود ، بلکه بر زندگی هر سه نفرشان اثر می­گذارد و عاقبتی را به­دنبال می­آورد که هیچ شباهتی به ابتدای داستان ندارد.

« یک درخت، یک گنجشک » برخلاف روال پذیرفته­شده و مرسوم ادبیات کودک، تباهی را از نظرگاه­ها دور نگه­نمی­دارد. خواننده­ی دبستانی این کتاب، درست مثل فردی بزرگسال با نتایج تصمیم رود، رو در رو می­شود و چهره­ی بی­رحم و خشن زندگی را هم می­بیند. پدیدآورندگان با شجاعتی مثال­زدنی این بخش را به معرض تماشا گذاشته­ و نخواسته­اند  دنیا را به شکل بهشتی بی­مشکل نمایش دهند. این رویکرد برای نسلی که با مفاهیمی همچون « مسئولیت­پذیری » و «صرفنظر کردن از لذت و شادی لحظه­ای » آشنایی چندانی ندارند، می­تواند جدید و آگاهی­­بخش باشد.

مفهوم وظیفه در قبال دوستان را به زیبایی می­توان در این کتاب دید اما آنچه بیشتر توجه را جلب می­کند، مسئولیت فردیست. مسائلی که جای بحث و گفتگو بسیار دارد و می­تواند به والدین، معلمان و تسهیلگران کتابخوانی کمک کند تا مهارت­های زندگی را از شکل انتزاعی و غیرقابل فهم درآورده و به سطح تجربه­های روزمره­ی کودکان نزدیک کنند؛ اتفاقی نیکو برای زنان و مردان فردا.