من اسیر زنده ام

نمایشنامه بلند «من اسیر زنده­ام» تازه­ترین اثر منتشر شده از عبدالحی شماسی در آستانه شصت سالگی اوست. نمایشنامه­ای بر مبنای زندگی مرحوم سید علی اکبر ابوترابی که به طور مشخص به دوره­ای خاص از برهه زمانی اسارت وی در زندان­های رژیم بعث عراق اشاره دارد…

شماسی که نگارش مجموعه نمایشنامه­های متعدد و در سبک­های مختلف را در کارنامه کاری خود دارد، در این نمایشنامه بلند به سراغ تلفیقی از چند سبک نوشتاری برای ایجاد فضای تصویری در ذهن خوانندگان خود رفته است. او بر این اساس در کنار نثر ساده، شیرین و البته جاندار و زنده این نمایشنامه؛ در ترکیب ساختاری آن از تکنیک قلب یک فضای نمایشی به فضایی دیگر و حلول یک موقعیت دراماتیک در دل موقعیتی دیگر بدون داشتن هیچ ارتباط ارگانیک با هم بهره برده است.

بر همین مبنا است که شخصیت محوری این نمایشنامه، یعنی سید علی اکبر ابوترابی در ذهن خود که به صورت تصویر بر صحنه نمایش عبور می­کند، فضاهای متعددی از اسارت را به پیش چشم مخاطبش می­کشد. شماسی از یک سو بدکاری و ظلم نیروهای بعث با اسرای ایرانی که به شیوه­ای رئال و به دور از حب و بغض­های رایج در ادبیات و تئاتر و سینمای دفاع مقدس را در قالب ترسیم صحنه در متن خود وارد کرده است و از سوی دیگر سعی کرده تا بستری کاملاً طبیعی و قابل درک برای ترسیم میزانس­های نمایشی خلق کند.

شاید از همین روست که گاهی در این متن نمایشی با صحنه­های و دیالوگ­هایی بسیار رئال و طبیعی روبروییم و گاه با فضاهای سورئال که البته بر مبنای یک حادثه واقعی (به اذعان نویسنده) در متن گنجانده شده­اند.

یک دیگر از ویژگی­های این متن نمایشی، استفاده هنرمندانه نویسنده از تعداد قابل توجهی کاراکتر نمایشی است، به طوری که در این متن ۴۸ کاراکتر انسانی، دارای نقش مشخص و تعریف شده­اند که به تدریج واردی فضای نمایش شده و هر یک به اندازه خود به نقش­آفرینی می­پردازند. جالب­تر اینکه هیچکدام از این شخصیت­ها زننده و نچسب و غیر واقعی نبوده و مخاطب می­تواند شخصیت هر یک از آنها را از پس پرده کلامشان حس کند.

در کنار تمامی این موارد، شاید شاه بیت این نمایش را بتوان در خلق تصویری به غایت واقعی از سید آزادگان، مرحوم سید علی اکبر ابوترابی دانست. شخصیتی که در این متن تنها دیالوگ­های هنرمندانه منسوب به وی است که او را به شیواترین شکل ممکن پیش چشم و در ذهن مخاطب ترسیم می­کند. هم قامت نحیفش را و هم استواری کلامش را.

شماسی در این نمایشنامه با اشرافی قابل توجه به شخصیت مرحوم ابوترابی حتی کوچک­ترین ریزهکاری­های رفتاری و شخصیتی وی را برای ساختن دیالوگ­های منسوب به او فراموش نکرده و شاید از همین منظر است که استفاده مکرر او از برخی کلمات و اصطلاحاتی که در ادبیات ابوترابی تثبیت شده است به مدد وی آمده تا بتواند چهره­ای طبیعی و بسیار قابل درک از او را پیش چشم مخاطب به تصویر بکشد.

یادآور می­شود عبدالحی شماسی متولد ۱۳۳۳ شیراز و فارغ‌التحصیل رشته نمایش است. وی ابتدا در حوزه ادبیات کودک فعالیت داشت و آثاری همچون «مهمانی گنجشک‌ها» و «آوای بلبل» را نوشت. شماسی پس از این دوره در دو حوزه داستان‌نویسی و نمایشنامه‌نویسی فعالیت‌های خود را ادامه داد. آثاری همچون «شش تابلو و نشان آخر»، «مجموعه خوشه‌های خاکستری» و «بازگشت لوکوموتیوران» در زمینه ادبیات و «خواجه نصیرالدین طوسی»، «شب»، «فکاهی‌نامه»، «آژیر زرد» و… از نمایشنامه‌های او به شمار می‌روند.