سایه

رمان با مضمون جتماعی در تاریخ ادبیات ایران فراز و نشیب‌های بسیاری داشته است. در سال‌ها پیش از پیروزی انقلاب اسلامی چنین آثاری به طور عمده دستمایه‌ای برای نقد سیاسی به روزگار خود و یا سرگرمی مخاطب با داستان‌هایی غیراخلاقی و عامیانه بود؛ اما در سال‌های پس از پیروزی انقلاب اسلامی و به طور مشخص از دهه هفتاد داستان‌های اجتماعی کارکردهای بسیاری پیدا کردند. از دستمایه ‌قرار گرفتن برای تجربه‌های فرمی در داستان‌نویسی تا محمل و بستر شدن برای روایت موضوعی در حاشیه و در نهایت قدم گذاشتن در وادی عموم جامعه و خلق گونه‌ای پرطرفدار و خاص از رمان که با عناوین مختلفی از جمله عامه‌پسند از آنها یاد شده است. با این همه در دهه نود ادبیات داستانی با رویکردهای اجتماعی دو اتفاق تازه را بر خود دید. نخست خلق داستان‌های متعدد که از آنها با عنوان داستان آپارتمانی یاد می‌شد و نیز داستان‌هایی که سعی داشت تا برخی از مناسبات اجتماعی تازه در میان خانواده‌های ایرانی را از زبان خود تحلیل و بازگویی کند.

رمان «سایه» نیز در ادامه مسیر دوم از مسیر خلق آثار اجتماعی در دهه نود شکل گرفته است. داستانی که خانواده و مناسبات عاطفی و اجتماعی حاکم بر آن تم اصلی آن را شکل می‌دهد و سعی دارد برخی از بلوغ‌ها و انشقاق‌های عاطفی حاکم بر روابط خصوصی و اجتماعی خانواده‌های امروز ایران را مورد توجه قرار دهد.

«سایه» رمانی است پر قصه. نویسنده تلاش بسیاری به خرج داده تا با خلق و پیوند دادن خرده روایت‌های داستانی در این اثر، مخاطب خود را از تفسیر و خودگویی‌های متعددش در مقام نویسنده دور و دست او را در دست قصه برای حرکت در دریای داستانی خود بگذارد.

تم اصلی «سایه» که موضوع ازدواج و دخالت خانواده‌ها و مسائل آن را بازگو می‌کند، بسیار تلاش داشته تا از کلیشه‌های راج در این زمینه مصون بماند؛ اما نویسنده سعی بسیاری را نیز به خرج داده است تا مخاطب خود را در بطن داستان با اتفاقاتی قابل پیش‌بینی رها نکند. او در مقام راوی برای هر لحظه از داستان خود اتفاقی تازه را تصویر کرده که تصویری جذاب و حقیقی از خانواده ایرانی را به نمایش می‌کشد و برای همین است که این داستان را می‌توان تا انتها و با سرعتی قابل توجه ادامه داد و خواند.

پرهیز نویسنده از خلق فضایی سانتی‌مانتال رایج در داستان‌هایی با این درون‌مایه و یا خلق موقعیتی‌هایی احساسی و به دور از باور و تصور مخاطب عام و غیر قابل لمس را باید مهمترین هنر نویسنده این رمان برای مواجهه با مخاطبش دانست.