پسر من قاتل است؟

عرصه داستان کوتاه دفاع مقدس در سال‌های گذشته، از تولد آن دچار رویدادهای متعددی بوده است. از دوره اوج سال‌های دهه هفتاد تا تک ستاره‌های دهه هشتاد و روزهای کم فروغ دهه نود. با وجود اینکه در سال‌های گذشته بیشتر نویسندگان فعال در این عرصه رمان­نویسی و یا بازنویسی داستانی خاطرات را و حتی فراموش کردن این عرصه را به بودن در فضای تکنیکی داستان کوتاه ترجیح داده‌اند؛ اما هستند داستان­نویسانی که ترجیح دهند تجربه‌هایی جدی در این عرصه داشته باشند و از این زاویه با مخاطبان خود دیدار کنند.

شاید به همین خاطر است که مجموعه داستان «پسر من قاتل است؟» نوشته علی براتی گجوان را در این عرصه می‌توان یک مجموعه داستان کوچک اما پرانگیزه دانست که نگاهی به شدت انسانی و البته ایرانی به این پدیده دارد.

براتی گرچه تمامی داستان‌های این مجموعه را با دغدغه جنگ مورد استفاده قرار نداده است و حتی شاید بهتر است که بگوییم او بیشتر دغدغه نقد اجتماعی دارد تا ادبیات، اما منتقدی در قامت او توانسته به زیبایی هرچه تمامتر، تکنیک را در خدمت نوشتار خود درآورده و از هر نوع پرگویی و گزافه­گویی دور شده و در نهایت نیز حرف خود را با صراحت و با سرعت هرچه تمام­تر ارائه کند.

داستان نخست از این مجموعه با عنوان پسر من قاتل است؟ نمونه بسیار خوبی از صراحت و شجاعت نویسنده در کنار توانایی او برای خلق یک لحظه و آن است. روحانی‌ای به ملاقات پسرش در زندان می‌رود که به جرم قتل بازدداشت شده است. صرف نظر از چرایی این اتفاق، براتی توانسته با زیبایی هرچه تمام­تر و با تکنیک استفاده از دیالوگ‌های بسیار کوتاه اما کوبنده و نیز توصیف دقیق موقعیت در کنار حالات درونی راوی، فضای داستانی زیبایی خلق کند. این مساله در دومین داستان این مجموعه نیز تکرار شده و نویسنده مخاطبش را توامان درگیر حالات پیرزن محور داستان و نجواهای درونی او با خود و پسرش و نیز موقعیتی می‌کند که او در حال روایت  است.

این ایجاز و نوشتار طرح واره داستانی نشان از توان بالای نویسنده در کشف آنِ داستانی دارد. او ترجیح می‌دهد صحنه‌های کوتاه و زیبا را به جای توصیف‌های مطول به روی کاغذ بیاورد و به جای بارها طولانی نوشتن، یک بار کوتاه اما تأثیرگذار بنویسد.

داستان‌های کوتاه براتی در «پسر من قاتل است؟» را می‌توان نمونه‌ای موفق از روایت درباره طرح‌واره‌های داستانی دانست که نویسنده تمایلی نداشته تا آنها را بیش از پیش در قامت داستانی مفصل­تر روایت کند. کلید موفقیت و بکر بودن این داستان‌ها نیز ایجاز آنهاست. برای علاقه‌مندان به داستان شاید آنجه براتی در این مجموعه روایت می‌کند و تصویرسازی‌های کوتاه او بتواند نه تنها کلاس درسی برای آشنایی با تصویرسازی‌های بکر داستانی باشد، بلکه حتی می‌توان این داستان‌ها را دستمایه موقعیت­پردازی‌های تازه‌ای برای خلق داستان‌های بلندتر نیز دانست. به عبارت دیگر گویا این داستان‌ها نوشته شده تا برای نویسنده‌ای که به اندازه براتی اهل اجمال نیست، دستمایه‌ای برای خلق موقعیت‌هایی داستان بلند فراهم کند.