اشعار ولایی آذری اسفراینی

آذری اسفراینی شاعر قرن نهم هجری، یکی از ادیبانی است که بیشتر اشعار خود را به اهل‌بیت علیهم‌السلام اختصاص داده است و شاعری شیعی‌مذهب و آیینی‌سرا محسوب می‌شود. تصحیحی که تاکنون از دیوان او به چاپ رسیده، به تحقیق و کوشش دکتر محسن کیانی و عباس رستاخیز بوده که انتشارات مجلس شورای اسلامی آن را به چاپ رسانده است. در حال حاضر، چاپ دیگری از این اثر روانۀ بازار شده که انتشارات نیستان با همکاری مؤسسه ادب‌پژوهی شیعی (سلیس) آن را منتشر کرده است. این مجموعه شامل اشعار ولایی آذری اسفراینی است که به کوشش دکتر مرضیه افخمی ستوده گزینش و شرح داده شده‌اند. معیار مؤلف در گزینش این اشعار، قوت ادبی و صبغۀ شیعی و آیینی آن‌ها بوده؛ لذا از ۳۴ قصیدۀ دیوان، بیست قصیده، از سه ترکیب‌بند، یک مورد و از ۴۶۹ غزل، هفت غزل انتخاب شده است. وی در نگارش توضیحات، به شرح ابیاتی پرداخته که درک آن‌ها برای مخاطب دشوار بوده یا از نکات ارزشمند ادبی و اشارات قرآنی و حدیثی برخوردار بوده‌اند. همچنین برخی ایرادهای خوانشی چاپ پیشین را برطرف کرده و صورت صحیح و اصلاح‌شدۀ آن‌ها را در متن اثر آورده است.

با توجه به نتایج به‌دست‌آمده از بررسی‌های مؤلف که به شکلی مبسوط و با درج نمودار در مقدمۀ این کتاب آمده، آذری در بسیاری از ابیات، آیات قرآنی را با وجود اهل‌بیت علیهم‌السلام گره زده که این امر، نشان‌دهندۀ اطلاعات دینی و آگاهی او از تفاسیر قرآنی می‌باشد. همچنین زمانی که می‌خواهد حدیث یا واقعه‌ای تاریخی را نقل کند، سعی می‌کند سند صحیحی برای آن ارائه دهد یا حداقل راوی آن را معرفی نماید تا اعتبار کلامش نزد مخاطب بیشتر شود. بنا به گفتۀ دکتر افخمی، آذری به ۱۶۰ مضمون در اشعار منقبتی خود اشاره کرده است که پربسامدترین آن‌ها از نظر کمیت عبارتند از: تولّا، تبرّا، پند و اندرز، انتظار، برتری امام علی علیه‌السلام، بخشندگی آن حضرت، شجاعت و جنگاوری و علم ایشان. شایان ذکر است که شاعر به مضامینی که شاعران دیگر کمتر به آن پرداخته‌اند نیز توجه کرده است. از جمله: سقیفه، علائم آخرالزمان، شجاعت و جنگاوری امام زمان عجل‌اللّه‌تعالی‌فرجه‌شریف و ارزشمندی سخنان امام رضا علیه‌السلام.

کوتاه سخن آنکه کتاب «اشعار ولایی آذری اسفراینی» در ۲۵۶ صفحه، با روشی دقیق و علمی و با استناد به بیش از صد عنوان کتاب تاریخی، ادبی، روایی و… نگارش یافته و به عنوان اولین مجموعۀ به چاپ رسیده از پروژۀ «شکوه شعر شیعی» روانۀ بازار شده است. امید است که در فاصله‌ای نه چندان دور، شاهد دیگر فعالیت‌های دوستان و پژوهشگران مؤسسۀ ادب‌پژوهی شیعی (سلیس) در تکمیل این پروژه باشیم.