وقتی صحبت از پیشینه قصهگویی در آسیا باشد داستانهای بسیار زیادی به ذهن متبادر میشوند. از افسانهها و حکایتهای پر آوازهای از کشورهای کهن با سابقههای دور و دراز قصهپردازی. مکانهایی که هنوز هم در هالهای از ابهام و رمز و راز ناشی از این قصهها هستند. کشورهایی مثل چین و هند شاید سرآمد این نوع از ادبیات هستند و معروفترین و بزرگترین کتابهای قصه کهن از آنها به یادگار مانده است. آثاری مانند کلیله و دمنه یا داستانهای هزار و یکشب که هنوز هم بعد از گذشت سالهای بسیار هنوز هم خواندن آنها نه تنها خالی از لطف نیست بلکه طرفداران و دوستداران زیادی میان اهل ادب و مردم دارد.
«سگی که میخواست خورشید باشد و سیزده قصه دیگر از قصههای مردم آسیا» به این دو اثر شباهت دارد، مخصوصا که کتاب با داستانی از هندوستان آغاز میشود؛ روایتی آغشته با تخیل که در آن یک روح با ترفند خودش را جای یک انسان جا میزند و الهههای آسمانی روی یک تخت جواهرنشان، با کمک کودکانی که در کوچه و خیابان بازی میکنند، دست او را رو میکنند. از این نظر، داستانها یادآور قصه های هزار و یکشب میتوانند باشند، تخیل موجود در آنها و سوررئالیسمی که بر فضای بعضی از داستان ها حاکم است اتفاقات نامعمول و عجیب و غریب را به راحتی به شکل اتفاقات معمول و جاری در زندگی روزمره و عادی مردم سادهی روستایی نشان میدهد.
علاوه بر این، در این کتاب مانند کلیله و دمنه وارد دنیای قصههای حیواناتی میشویم که تجسم انسان گرفتهاند و خصوصیاتی مثل دشمنی، خشم، دوستی و… را دارند و داستان های شیرینی را این بار برای قشر کودک و نوجوان پدید آورده است.
این کتاب شامل چهارده داستان از کشورهای مختلف آسیایی است که گوشهای کوچک از دیرینه کهن قصهگویی هر یک از این تمدنهای قدیمی و افسانهپرداز است. این داستانها عبارتند از: برهمن و روح؛ هند، سه برادر و یک آرزو؛ فیلیپین، سلطان و خروس؛ پاکستان، سه طلسم؛ ژاپن، سلطان و سه دزد؛ مالزی، نی،امیرزاده کمانگیر؛ میانمار برمه، خالهسوسکه؛ ایران، خورشید نازنین و ماه نازنین؛ کره، بز و گرگ؛ افغانستان، دزد و پسر؛ اندونزی، سگی که میخواست خورشید باشد؛ تایلند، جغد و فیل؛ نپال، سینگاپورا،شهر شیر؛ سنگاپور، دو آدم و پنج کلوچه؛ سریلانکا.
البته مترجم این کتاب یادآوری کرده است که داستان خالهسوسکه ترجمه نیست بلکه همان طور که میدانیم قصهای ایرانی است که در اینجا نسخهای که فضلالله مهتدی در کتاب افسانههای کهن در سال ۱۳۳۳ آن را بازنویسی کرده و مترجم، به لحاظ حفظ امانت، عین متن را در کتاب آورده است.
مترجم برای آشنایی نوجوانی که ممکن است نام بعضی از این کشورها را برای اولین بار بشنود یا تصوری از آنها در ذهن نداشته باشد، در پایان هر داستان اطلاعاتی در مورد آن کشور آورده است. اطلاعاتی در یک پاراگراف کوتاه که شامل مشخصات جغرافیایی، جمعیت، دین، زبان و کار اصلی مردم آن سرزمین است. البته این اطلاعات کمک چندانی به شناخت ادبیات داستانی این کشورها ندارد اما مترجم در وسع کتاب و حوصله خواننده خود ادای دین کرده است.
سابقه انتشار قصههای آسیا برای کودکان سراسر جهان به دهه ۱۹۷۰ میلادی یعنی ۱۳۵۰ شمسی بازمیگردد که مرکز فرهنگی آسیا وابسته به یونسکو برگزیدهای از قصههای آسیا را در شش کتاب منتشر کرد. تقریبا همزمان با انتشار اصل کتابها، در ایران نیز چهار کتاب نخست این مجموعه در کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان زیر نظر سیروس طاهباز ترجمه و چاپ شد.
سیروس طاهباز در مقدمه کتاب «قصههای مردم آسیا برای کودکان همه جا» در مورد این داستانها مینویسد: «آنچه در مورد این قصه ها اهمیت دارد این است که سرانجام، خوبیها پیروز و نیروهای اهریمنی نابود میشوند. طرح قصهها همیشه یکسان است، چون بر اساس ارزشها و اعتقادات جهانی شکل گرفتهاند و از این رو پیامهای آنها نیز جهانی است… بهترین چیزهایی که آسیا میتواند عرضه کند در این قصهها گرد آمده است: کوههای پوشیده از برف، رودهای پیچان، اقیانوسهای پهناور، آسمان آبی و جانوران زیبای جنگلها و دشتها…»
کتاب «سگی که میخواست…» در قطع کوچک چاپ شده و داستانها از چند صفحه تجاوز نمیکنند تا خارج از حوصله قشر نوجوان نباشد. زبان داستانها بسیار ساده و روان است و حتی در برخی از آنها دیالوگهای میان شخصیتهای قصهها به صورت محاوره نوشته شده است. با وجود همه شباهتهای این کتابها به کلیله و دمنه یا هزارویکشب، نه تنها زبان مصنوع یا مهجور خواندن آن را مشکل نمیکند؛ بلکه رده سنی نوجوان میتواند ارتباط خوبی با داستانها برقرار کرده و آنها را به راحتی فهم کند. از طرف دیگر داستانها، مخصوصا در هزارویکشب گاه با مسائلی آمیخته شده است که نمیتوان نوجوان را ترغیب به خواندن آن کرد اما این کتاب کوچک را با خیال راحت میتوان در اختیار این قشر قرار داد.
با توجه به اینکه در بازار کتاب ما، برای قشر نوجوان نسبت به کودکان و بزرگسالان آثار کمتری خلق یا منتشر میشود این کتاب جزو گزینههای بسیار مناسبی است تا والدین بتوانند فرهنگ کتابخوانی و علاقه به کتاب را از دوران حساس زندگی فرزندانشان پایهگذاری کنند.
منبع: الف