تقریر از: حسنعلی خان مستوفی
تحریر از: میرزا حسین پیشکار
ویرایش حدّاقلی، نقطهگذاری و القای پانکچواسیون:
ابوالفضل زرویی نصرآباد
به روایت حامد فعال
لله المنّه و الحمد که خاطرات حضرت استادی، فخر المحقّقین و مجدالمُدَقّقین، آفتاب سپهر هنر و فرهنگ و رونقشکنِ بازار مانی و ارتنگ، سِر پروفسور حسنعلی خان مستوفی – طالّ بقاه – به حلیه طبع آراسته گردید.
استاد حسنعلیخان مستوفی برای کارگزاران سیاسی، اجتماعی و فرهنگی این مرزوبوم، نام و چهرهای شناخته شدهاند و به جرأت میتوان گفت که در صد سال گذشته، ایشان بیشترین تأثیر را در روند تحولات فرهنگی و اجتماعی و سیاسی ایران داشتهاند. نثر موجز و بیان صادقانه ایشان در نگارش خاطرات به قدری جذاب و گیراست که خواننده اثر را دچار شگفتی میکند.
این بزرگمرد که در حال حاضر در یکی از روستا – شهرکهای غرب تهران گوشه عزلت اختیار کرده و کمتر کسی را به حضور میپذیرد، گنجینه اسرار و تجارب سده گذشته است.
بعید میدانم که کسی از خوانندگان فهیم این کتاب، با استاد آشنایی نداشته باشد، مع هذا برای آشنایی جوانترها با شخصیت این بزرگمرد، اظهارنظر برخی از شخصیتهای داخلی و خارجی را درباره استاد حسنعلی خان مستوفی ذیلاً درج می کنیم:
آقای من ای حسنعلی خان
ای جان به شمایل تو قربان
کس مثل تو قهرمان نباشد
بهتر ز تو در جهان نباشد
در ساز غم تو پرده دارم
قربان تو زخمه سه تارم
«استاد شهریار»
(بخشی از یک نامه منظوم)
«…سیاستگزاری فرهنگی در کشور، بدون عنایت و رویکرد به آرا و اندیشههای استاد مستوفی قطعاً محکوم به شکست است. بنده همواره از ایشان با عنوان بزرگمهر معاصر یاد میکنم…»
«دکتر سید عطاءالله مهاجرانی»
«…گفتند: یک شرطش این است که حسنعلیخان از پشت پرده به شما خط ندهد. گفتم محال است این یک شرط را بپذیرم. مگر ما در این مملکت چند تا مثل حسنعلی خان داریم…»
«سید ضیاءالدین طباطبایی»
(بخشی از خاطرات)
«دستیار ایرانی من ـ محمود حسابی ـ به شدت تحت تاثیر مردی به نام حسنعلی خان است. آنطور که او می گوید، این مرد موجود عجیبی است. خیلی مایلم او را ببینم …»
«آلبرت اینشتن»
«مردی است چو ماه و ماه، تابان باشد
هرچند به زیر ابر پنهان باشد
هر مملکتی شاه و امیری دارد
شاه دل ما، حسنعلیخان باشد»
«ملکالشعراء بهار»
«نظر به خدمات ارزشمند شما به دولت بریتانیا در طول اقامتتان در این کشور، شما را به لقب «سِر» مباهی و مفتخر میکنم و امیدوارم جهان بشریت، قدردان شما باشد.»
با احترامات فائقه؛ «ملکه الیزابت دوم»
«برعکس، من از شرق هم تأثیر گرفتهام. من با یک ایرانی ملاقات کردم. آقای مستوفی مردی مؤثر و با مطالعه بود. خیلی چیزها از او یاد گرفتم. حتی یکی از داستانهایم را براساس سوژهای نوشتم که او به من داد. من برای او به همان اندازه ارزش قائلم که برای کاسترو.
ـ سوژه کدام داستان شما از ایشان است؟
ـ داستان «کسی به سرهنگ نامه نمینویسد.»
«گابریل گارسیا مارکز»
(مصاحبه با «ال پاییس» ۸ مه ۱۹۹۶)
کتاب صوتی «خاطرات حسنعلی خان مستوفی» که با حامد فعال منتشر شده است، در سایت و اپلیکیشن «نوار» و «کتابراه» و «فیدیبو» قابل دسترسی و خرید است.