اخبار
عاشقانهای متفاوت و فانتزیهای تکه پاره
انتشارات کتاب نیستان در دو دهه گذشته، سهم پررنگی در انتشار متون نمایشی ایرانی با محتوای ارزشی و مذهبی داشته است، آثاری که در میان نویسندگان آنها هم چهرههای جوان را می توان دید و هم چهرههایی که از با تجربهها و موسفیدکردههای این حوزه محسوب میشوند. ۶ نمایشنامه – سه نمایشنامه کوتاه و سه نمایشنامه بلند- از سیروس همتی که در قالب یک کتاب منتشر شده است، در این این دسته اخیر جای می گیرند. عناوین این نمایشنامهها عبارتند از: درمان، مهندس، راه، صبح بخیر، برزخ و fishآباد.
۶ نمایشنامهای که سیروس همتی، نویسنده، بازیگر و کارگردان تئاتر، در کتاب «سه سه» منتشر کرده است به وضوح برای اجرا نوشته شده است. اینکه مینویسیم برای اجرا نوشته شده است شاید این سوال برای مخاطب پیش بیاید که مگر نمایشنامهای نیز نوشته میشود که قابلیت اجرا نداشته باشد؟ توضیح آنکه بعضی از متون نمایشی اجرایشان به غایت دشوار است به طوری که گفته میشود چندان به کار اجرای روی صحنه نمیآیند با این توصیف که مولف اثر به واسطه اهمیت بسیار به فرم و زبان اثرش سعی در برجسته کردن ویژگیهای درون ذاتی نمایشنامهاش داشته است. سیروس همتی در «سه سه» درست برعکس عمل کرده است. او سعی کرده است نمایشنامههایی سرراست برای اجرای روی صحنه بنویسد و در خلال این آثار پیشنهادهایی نیز برای اجرای آنها به کارگردان احتمالی آثارش ارائه کرده است.
در میان این ۶ نمایشنامه سه نمایشنامه کوتاه وجود دارد، که موجزترین آنها «درمان» نام دارد. «درمان» اگر بهترین نمایشنامه این کتاب نباشد، بی شک یکی از بهترینها در میان این سه نمایشنامه به شمار می آید. نمایشنامه «درمان» با توجه به رویکرد نویسنده در زمینه ارائه کاری در نهایت ایجاز، از تاثیرگذاری ویژهای روی مخاطب برخوردار شده است. این نمایش تنها با دو پرسوناژ موقعیتی زنده در برابر چشمان مخاطب تصویر میکند: یک مرد، و یک کودک.
شخصیت کودک در نمایشنامه «درمان» شخصیتی پیچیده و ویژه است. پیچیده است به این خاطر که دیالوگهایی غیر منتظره دارد، و کاراکتری ویژه است به این دلیل که رفتاری کاملا نامعمول و حتی فراطبیعی اختیار کرده است. با این احوال سیروس همتی از پسِ خلقِ کاراکتری دست یافتنی برای مخاطب ظفرمند بوده است. صحنههای نمایش در دو نما از دستشویی بیمارستان است، یکی پالوده که در بدایت امر در ذهن ما ترسیم میشود و دیگر در پایان داستان است که به شکلی آلوده نیز توصیف شده است. «درمان» به لحاظ اجرا، به واسطه صحنهها و شکل و شمایلی ساده و از طرفی به دلیل داشتن پرسوناژ که دیالوگهای موجزی به زبان میآورند، چندان دشوار نخواهد بود. اما از سوی دیگر خلاقیت همتی در طرح و قصه «درمان» از این نمایشنامه اثری ویژه خلق کرده است.
دو اثر «راه» و «برزخ» نیز در میان این شش نمایشنامه آثاری کوتاه هستند. همتی در این دو اثر این بار سعی کرده است در امور فنی و اجرای اثر نیز خلاقیت به خرج دهد. از طرفی در این دونمایشنامه همچنان عنصر خیال و امر فراواقعی جلوهای ویژه و تماشایی دارند. سیروس همتی در آثار کوتاهی که در «سه سه» منتشر کرده است توانسته از نگاه هنری مخاطب تا حدودی عادتزدایی کند و چشم او را به پدیدهها از زاویه دیگری باز کند. شاید این زاویه همان خیالی باشد که همتی در پیشبرد قصههای آثارش از آن بهره برده است.
در میان نمایشنامههای بلند این کتاب، نمایشنامه «مهندس» بیش از همه خودنمایی میکند. داستان عاشقانه و متفاوت «مهندس» از عنصر تعلیق به شکل متفاوت و قدرتمندی بهره برده است به طوری که میتوان مهمترین ویژگی «مهندس» را جذابیت عنوان کرد. در این نمایشنامه خانم «گوهر» مهندس یک پروژه که متاهل است، متدین است و به واسطه دیالوگهایی که از او میشنویم او را کاراکتری پخته تصور میکنیم به شکل عجیبی عاشق کارگر افغانش میشود. او در پروژهی مهندسیاش با چند کارگر افغان کار میکند، که در این میان یکی که نامش جمعه است به او نواختن زنبورک یاد میدهد. جمعه عاشق گوهر میشود. عاشق که نه، بیمار میشود، آن قدر که عمهاش به شفاعت میآید و میگوید چیزی به مرگش نمانده است. گوهر اول چندان وقعی نمیگذارد، میگوید من متاهلم، همه هم میدانند و این حرفها یعنی چه، اما بعد به قول خودش دلش برای جمعه میسوزد، و چون همه به او خبر میرسانند دیگر چیزی به مرگ جمعه نمانده او شرط ازدواج با او را میپذیرد اما با یک شرط.
او میگوید جمعه باید چهل شب تا صبح روی بالاترین میله داربست به سمت چپ بنشیند و ساز بزند…
نمایشنامهی «مهندس» با درونمایهای عاشقانه و تا حدودی مذهبی، قصهای طرفه در اختیار کارگردانان تئاتر میگذارد. قصهای که میتواند مخاطب را مجذوب خودش کند و روایتی نو از داستانهای معمول عاشقانه به دست دهد.
کتاب «سه سه» را میتوان به علاقهمندان نمایشنامه، به ویژه نمایشنامههای ایرانی و همین طور کارگردانان تئاتر پیشنهاد داد. سیروس همتی، مولف این کتاب از آنجایی که تجربه بازی روی صحنه تئاتر و همین طور کارگردانی را دارد به محدودیتهای معمولِ دست اندرکاران تئاتر برای اجرای آثار آگاه است و توانسته در نمایشنامههای این مجموعه به واسطه قصههایی سرراست پیشنهادهای معقولی برای اجرای پیش بکشد. از طرفی در کتاب سه سه به لحاظ تمامتیک با چند سوژهی متفاوت طرف هستیم که میتواند سلیقههای مختلفی را جذب خود کند؛ از قصهای عاشقانه گرفته تا تکه پارههایی از دنیای فانتزی و خیال.
منبع: الف