نشست بررسی ساحت‌های ادبیات عاشورایی

در نشست بررسی ساحت‌های ادبیات عاشورایی گفته شد: متاسفانه در آثار عاشورایی و دینی هنوز به این مرحله نرسیده‌ایم که مخاطب را به چالش بکشیم.

به گزارش ایسنا، بر اساس گزارش رسیده، محمدرضا سنگری در نشست بررسی ساحت‌های ادبیات عاشورایی که یکشنبه ۱۷ آبان‌ماه در فرهنگسرای اندیشه برگزار شد، با بیان این که هر رخدادی معمولا به همراه خود ادبیاتی خلق می کند، اظهار کرد: گاهی ادبیات همراه با رخداد ، پدید می آید؛ مانند هشت سال دفاع مقدس که همزمان با آن، ادبیاتش نیز شکل گرفت.

وی ادامه داد: بازتاب واقعه عاشورا نیز بلافاصله شکل گرفت و البته هیچ واقعه ای مانند عاشورا نمی توان یافت که پیش از وقوع آن برایش ادبیاتی شکل گرفته باشد. در رابطه با واقعه عاشورا بنا بر احادیث و روایات از زمان حضرت آدم و حوا ذکر مصیبتشان گفته می شد.

سنگری با بیان این که در ادبیات کشور ما قدرت و حاکمیت همیشه با شعر بوده است، بیان کرد: شعر سابقه و پیشینه درخشان در ادبیات کشورمان دارد و بیشترین تکیه گاه ما برای طرح مسائل و موضوعاتمان شعر بوده است و یکی از ساحتهای پرداختن به واقعه عاشورا نیز همین شعر است.

این شاعر و پژوهشگر همچنین گفت: ساحت دوم حوزه ادبیات نمایشی است که شناخته شده ترین آن تعزیه است. هر چه جلوتر می رویم تعزیه مدرن تر و گسترده تر می شود. البته بخشهایی از متنهای تعزیه ها در حال نابود شدن است.

وی ادبیات داستانی را ساحت سوم ادبیات عاشورایی عنوان کرد و گفت: حوزه ادبیات داستانی حوزه ای نوپاست و هنوز خیلی جای کار دارد. شاید اولین کسی را که در این حوزه با موضوع عاشورا قلم زد و کار کرد بتوان پرویز خرسند دانست.

سنگری همچنین با اشاره به این که فیلمنامه ها یکی دیگر از ساحت های ادبیات عاشورایی هستند، اظهار کرد: فیلمنامه روز واقعه یکی از درخشان ترین رخدادها در حوزه سینما است. فیلمنامه رستاخیز نیز در این حوزه اخیرا تولید شد که نمی دانم چرا فیلم این اثر اکران نشد و به نمایش درنیامد.

وی افزود: من یکی دیگر از ساحت های ادبیات عاشورایی را که بسیار نو و تازه است و هنوز عنوان مشخصی برایش انتخاب نشده، «کوتاهه نگاری ها» نامیده ام. کتاب «براده ها»ی مرحوم سیدحسن حسینی از این دست آثار است. این گونه آثار به جهت کوتاه بودن متن، شبیه به کاریکلماتورها هستند، اما جنبه طنز ندارند، بلکه چیزی هستند شبیه به آثار کتاب «براده ها»ی حسینی و یا پیامک هایی که مردم برای یکدیگر می فرستند. شاید روزگاری در جبهه ها نیز لباس‌نوشته‌ها و تابلونوشته‌ها از همین دست آثار محسوب می شد.

در ادامه این نشست مجید قیصری نویسنده با بیان این که در ادبیات داستانی، آثار بازنویسی بسیاری وجود دارد، عنوان کرد: البته واقعه و حادثه ای نداشته ایم که از زوایای مختلف به آن بپردازیم. در ادبیات غرب شاهد این هستیم که عیسی بن مریم تاثیر شگرفی بر نویسندگان داشته ، اما ما در کشورمان برای واقعه بزرگی همچون عاشورا که مملو از شخصیت های درخشان است حرکت و تلاش مفیدی انجام نداده ایم.

وی با تاکید بر این که ادبیات داستانی هنوز در کشورمان ژانر جدیدی است، گفت: برای ملت شیعه و مسلمان نمی توانید به اندازه انگشتان دو دست داستان ها و رمان های آئینی و عاشورایی پیدا کنید.

قیصری با اشاره به رمان «شماس شامی» خود نیز گفت: برای نگارش این رمان به ترفندی رسیدم که در ادبیات به آن جعل سند گفته می شود و از زمان انتشار کتاب «دون کیشوت» رواج پیدا کرده است و مجبور شدم این ترفند را پیاده کنم که مخاطب تصور کند متن از چند زبان ترجمه شده تا به زبان فارسی امروز رسیده است.

سیدعلی شجاعی نویسنده نیز در ادامه نشست با اشاره به کتاب «فصل شیدایی لیلاها»ی خود که اخیرا نسخه گویای آن به بازار کتاب عرضه شده است، گفت: این کتاب به شخصیت هایی می پردازد که در واقعه عاشورا دست به انتخاب زده اند و از منظر شش شخصیت قیام عاشورا را روایت کرده ام.

وی ادامه داد: برای نگارش کتاب «فصل شیدایی لیلاها» فیش برداری کرده ام و بیش از ۱۲۰۰ فیش را برای رسیدن به واقعیت های تاریخی مطالعه کرده ام و البته به این موضوع هم توجه داشتم که قرار نیست تاریخ را بازنویسی کنم، بلکه می خواهم از بخشی از تاریخ قصه بنویسم.

شجاعی خاطرنشان کرد: کتاب گویای «فصل شیدایی لیلاها» با حضور شش راوی شامل شخصیت های ادبی همچون مصطفی رحماندوست، شاهین علایی نژاد، احسان چریکی، غلامحسین مراقبی، غلام بابوته و مسعود میرزایی و با آهنگسازی خوب مهدی زارع بازخوانی شده است.

این نویسنده همچنین گفت: در نگارش این اثر خط قرمز خود را معصومین قرار داده ام و معتقدم در حول و حوش امام معصوم نمی توان تخیل کرد اما از نگاه آدم هایی که از بیرون شاهد وقایع مربوط به امامان بوده اند و درباره اتفاقات پیرامون این شخصیت ها می توان در رمان و داستان دست به تخیل زد.

سنگری نیز با بیان این که درست است که در متون مذهبی و دینی قصه های فراوانی نقل شده است، تاکید کرد: داستان با مفهوم و ساختاری که ما امروزه می شناسیم ، مقوله جدیدی است.

وی اظهار کرد: پشت صحنه ادبیات و نگارش کتاب ها نیز همچون سینما جذاب است، ما پشت صحنه نگارش رمان ها و کتاب ها را نمی دانیم و اطلاع نداریم که نویسنده برای نگارش اثری چه میزان مطالعه نیاز دارد.

این محدث و پژوهشگر ادبیات آئینی همچنین درباره استفاده از تخیل در آثار ادبی مربوط به عاشورا گفت: در بخشی از گنجینه عمان سامانی که یکی از بهترین آثار عرفانی عاشورایی است، درباره وداع امام حسین (ع) با حضرت زینب (س) سخن گفته می شود، در حالی که مشخص است چنین مطالبی تخیلات خود شاعر است و ممکن است عینا مانند این سخنان گفته نشده باشد. بخشی از تابلو ظهر عاشورای استاد فرشچیان نیز بر اساس حدسیات این نقاش است و این گونه نیست که تمام این تصویر در واقعه عاشورا رخ داده باشد.

وی با اشاره به این که واقعه عاشورا سطوح مختلفی دارد، عنوان کرد: برای روشن کردن برخی اجزای کتابم به پاریس رفته ام و یا پیاده به سوریه سفر کرده ام تا از منابع موجود در این کشورها استفاده کنم. ۱۵۲ شهید در واقعه کربلا داریم که تعدادی از آن ها قبل از عاشورا و رسیدن کاروان به کربلا شهید شده اند و برخی هم بعد از آن و شخصیت های بسیاری وجود دارند که می توانیم درباره آن ها بنویسیم.

قیصری نیز با تاکید بر این که داستان های عاشورایی باید سوالی در ذهن مخاطب مطرح کنند، عنوان کرد: متاسفانه در آثار عاشورایی و دینی هنوز به این مرحله نرسیده ایم که مخاطب را به چالش بکشیم.

این نویسنده با بیان این که در داستان های خود بیشتر از حاشیه ها می گوید، اظهار کرد: تصور می کنم وقتی نویسنده حاشیه را نشان می دهد، متن نیز خود را نشان می دهد. در داستان «سه کاهن» نیز به آدم های حاشیه ای پرداخته ام و از چالش هایی گفته ام که هر کدام از ما آدم های امروزی می توانیم درگیر آنها شویم. مخاطب در یک اثر داستانی می خواهد خود را هم در متن ببیند و نمی تواند با شخصیت بی نقصی همچون حضرت اباعبدالحسین (ع) احساس همزادپنداری کند.

سنگری هم در این رابطه گفت: ما برای شخصیت های منفی اثری ننوشته ایم و از آن ها سخن نگفته ایم. شمر شخصیتی بوده که ۱۶ بار پای پیاده به حج می رود و در سپاه حضرت علی (ع) حضور داشته، صاحب کرسی بوده و انسانی اندیشمند بوده است. باید ببینیم چه می شود که شمر به چنین روزی می رسد و از او چنین شخصیتی به وجود می آید. شخصیت های منفی کربلا نیز قابل توجه هستند.

http://www.isna.ir/fa/news/94081810728/%D9%85%D8%AE%D8%A7%D8%B7%D8%A8-%D8%B1%D8%A7-%D8%AF%D8%B1-%D8%A2%D8%AB%D8%A7%D8%B1-%D8%B9%D8%A7%D8%B4%D9%88%D8%B1%D8%A7%DB%8C%DB%8C-%D9%88-%D8%AF%DB%8C%D9%86%DB%8C-%D8%A8%D9%87-%DA%86%D8%A7%D9%84%D8%B4