قصه‌ی فرار و جلای وطن

“چرا نمی آیی با من زندگی کنی؟ وقتش است” ،  تنها سوال و درخواستی ساده یا پیچیده نیست، بلکه عنوان جالبی است برای داستانی کوتاه، به قلم جویس کارول اوتس، نویسنده ی پر آوازه  و پر کار امریکایی و مخاطب کنجکاو را به خوبی ترغیب می کند تا در پی کشف راز این سوال برآید و طی چند دقیقه یا چند ساعت، در یک یا چند نشست، و مگر فرقی هم می کند؟ با خانم نویسنده همراه شود تا بفهمد چه کسی و چرا این سوال را مطرح می کند و سرانجام هم بر اساس نقشه‌ی  از پیش طراحی شده ی نویسنده، سر از جای غریبی درآورَد، جایی مثل جهان بی خوابها…

“چرا نمی آیی با من زندگی کنی؟ وقتش است”، تنها سوال و درخواستی ساده یا پیچیده  و عنوان داستانی کوتاه از جویس کارول اوتس نیست بلکه عنوان مجلد دیگری از مجموعه داستانهای کوتاه ترجمه شده ی برگزیده جایزه اُ.هنری هم هست که با کمال افتخار و شادمانی چاپ نخست آن در سال ۱۳۹۶، و چاپ دوم آن در سال ۱۴۰۱ ، به همت انتشارات کتاب نیستان  منتشر و در دسترس علاقمندان به ادبیات و داستان کوتاه قرار گرفته است. این مجلد شامل ده داستان کوتاه از نویسندگان معاصر امریکایی است. نویسندگانی همچون جویس کارول اوتس، آن پَکِر، کِنِت نِلسون، مِلیسِنت دیلِن و… 

قهرمان داستان چرا نمی آیی با من زندگی کنی؟ وقتش است، مانند بسیاری از قهرمانهای داستانهای جویس کارول اوتس زنی است با دنیای شخصی و احوالات کاملا منحصربفرد. کِلیر که در دوران کودکی و نوجوانی ازبیماری بی خوابی رنج می برده، حالا  در بزرگسالی با یادآوری خاطرات آن دوران، صحنه های بدیعی از مشکل بی خوابی خود و دنیای شب را، آنطور که او تجربه کرده بود، در برابر چشم خواننده قرار می دهد.  

“… من از بچگی مشکل خواب داشتم. ولی نمی دانستم قضیه مهم است… مسئله مهم این بود که بی حرکت دراز بکشم و کم نفس بکشم تا آنکه حس کنم آب گرمی روی سر و سینه و پاهایم می ریزد، همان چیزی که بزرگترها به آن می گفتند خواب. این تجربه های عجیب و رمزآلود، این شفافیت غبارآلود، آنچنان جزایری محکم هشیاری را احاطه می کردند که در طول شب صد بار می خوابیدم و بیدار می شدم، گویی آب صورتم را می پوشاند و از آن پاک می شد. بنظرم همه این چیزها طبیعی بود چون هر وقت جور دیگری می خوابیدم، سفت و عمیق، به جای آب یا یک چیز شفاف دیگر، در کثافتی نفرت انگیز فرو می رفتم و بیدار می شدم، لرزان و عرق کرده، و قلبم وسرم طوری می زد که گویی مغزم داخل کاسه سرم گیر افتاده. بقدری احساس بی پناهی و خستگی می کردم که انگار در حال احتضارم. یک جور نبودگی محض، یک جور نسیان. و نمی دانستم و هنوز هم نمی دانم کدام خواب ارجح است، کدام طبیعی است، و اصلا خواب از کجا می آید؟ … گاهی هوای اتاق برایم تنگ می شد. جان می دادم برای یک ذره هوای تازه. با عجله لباسی روی لباس خوابم می پوشیدم و حتی در هوای بارانی و سرد از در آشپزخانه می زدم بیرون، طوری آرام و بی صدا که هیچ کس متوجه نمی شد… اما بیرون شب بود و خیابانی که آن بی وقتی شب، آن خالی بودن، آن سکوت، شگفت انگیزش کرده بود. تا ته خیابان مان می رفتم، زل زنان، گوش کنان، و قلبم بشدت می زد. پس آن طوری بود. اَشکال معمولی عجیب می شدند. پیاده روها، چراغهای خیابان، و خانه همسایگان. با این همه، آن حقایق هیچ آگاهی ای از خود نداشتند مگر از طریق من.”

ولی عبارات شگفت انگیزی را که خواندید همه ماجرا نیست. کلیر مادربزرگ نازنینی دارد که از قضا مشکل بی خوابی خود را از او به ارث برده. او در این شبگردی های غریب،  باری از بارها به منزل مادربزرگش می رود و اتفاق عجیبی برایش می افتد، اتفاقی که خواندنش بسیار دلنشین است.

داستان “زبان دوم” نوشته لوسی هاینگ، قصه فرار و جلای وطن است و اشاره ای گذرا به یکی از مهم ترین علل این پدیده تلخ. زنی میانسال بنام ماریا بدلیل شرایط سیاسی نابسامان کشورش، گواتمالا، ناگزیر به همراه سه فرزند نوجوانش به ایالات متحده می گریزد. ماریا که در میهن خود مجال تحصیل و سوادآموزی نداشته، در امریکا پس از سامان دادن به وضعیت زندگی و تحصیلی فرزندانش، به کلاسهای شبانه می رود و خواندن و نوشتن به زبان اسپانیایی و زبان انگلیسی را فرا می گیرد. زبان دوم. 

ولی یادگیری زبان و فرهنگ بیگانه هرگز او را از یاد وطن غافل نمی کند…

اما دو داستان این مجموعه با روایتی شوخ و طناز به موضوع شیرین فرزند و فرزند آوری می پردازند. داستان کوتاه ” تقدیم به…”، نوشته پِری کلاس، و داستان ” بچه، بچه، بچه”، نوشته آن پکر. 

در داستان ” تقدیم به”، نویسنده ای میانسال بنام مارتین که عمری مجرد و در آرامش زندگی کرده و کتابهایش فروش خوبی دارند، اواخر دهه چهل عمرش با جولیا، زیست شناس موفقی که پسری هفت ساله دارد، ازدواج می کند و پس از دو سال به اصرار جولیا  صاحب دختری می شوند. مارتین کلافه از انقلابی که آن موجود کوچک در زندگی شان ایجاد کرده، هر لحظه احساسی متفاوت را تجربه می کند. او که نمی تواند باور کند در تولید چنان موجود مصصم و سخت گیری سهم داشته و از پیش منتظر بود از درنده خویی نوزاد بترسد یا حتی از سر درماندگی به او آسیبی برساند، اکنون متوجه می شود که اغلب در برابر آن چهره ی سرخِ طلبکار شرمنده است. شرمنده است چون نمی تواند خواست نوزاد را برآورده کند. احساس مارتین را از زبان داستان بشنویم؟

” مارتین از درنده خویی بچه مات و مبهوت مانده. یک بچه فسقلی و آن همه اراده؟  می خواهم، می خواهم، می خواهم. اگر جولیا فورا  بَرش ندارد و شیرش ندهد گریه اش دنیا را برمی دارد، صورت کوچکش کبود می شود، و آن قدر جیغ می زند که نفس ش می رود. بعد وسط جیغ و فریادش مکث می کند، نفس می گیرد وبلندتر از قبل زِر می زند. مارتین قبلا شنیده بود بعضی از بچه ها گریه می کنند تا خوابشان ببرد ولی بچه ناقلای آنها آن کار را نمی کند. وقتی جولیا بغل ش می کند ساکت می شود و منتظر می ماند تا شیر بخورد. جولیا خنده کنان می گوید، صبر کن! صبر کن!  و به صندلی گهواره ای می رود و آماده شیر دادن می شود. بچه کاملا ساکت می شود ولی سر تا پایش از اراده می لرزد. جولیا می گوید، آرام باش! و بچه آرام می گیرد و شروع می کند به مک زدن و صدای جیرجیر صندلی گهواره ای درمی آید.”

داستان ” بچه، بچه، بچه ”  اما از زاویه دید زنی جوان روایت می شود. آن پَکِر، نویسنده این داستان، با دستمایه قرار دادن مضمون لطیفی چون اتفاق معجزه مانندِ مادری، با ظرافت تمام تنهایی زنی جوان را به تصویر می کشد.  ویرجینیا در  آژانسی تبلیغاتی کار می کند. او مجرد است ولی خیلی دوست دارد بچه داشته باشد. سه نفر از همکارانش حامله اند و قرار است به فاصله کوتاهی از هم وضع حمل کنند. ویرجینیا مهربانانه برای هر سه نفرشان آرزوی سلامتی می کند ولی وقتی به ملاقات اولین همکار زایمان کرده اش می رود، وقتی نوزاد کوچکش را می بیند و با ترس و احتیاط او را در آغوش می گیرد، وقتی گرمای تن واقعی  آن نوزاد واقعی را حس می کند، بی اختیار اشکهایش سرازیر می شوند. مادران داستان کوتاه ” بچه، بچه، بچه “،  مادر شدن را موهبتی الهی می دانند و آشکارا به آن می بالند و در این میان، تنهایی ویرجینیای معصوم و بی دست و پا در برابر آن غرور و شکوه مادرانه، سخت و تلخ به چشم می آید.

اما داستان ” سوغات نیکاراگوآ” ، نوشته کِنِت نِلسون، باز هم قصه مداخله سیاسی ایالات متحده است در کشوری در حال توسعه: نیکاراگوآ. جمعی زن و مرد امریکایی میاتسال و مرفه  که در سواحل جنوبی این کشوردر حال تفریح و تفرج اند، ناگهان با شئ ای عجیب روبرو می شوند که امواج دریا آن را به ساحل آورده اند. هریک از آنان نظری می دهند و آن شئ عجیب را به چیزی مانند می کنند و سرانجام به این نتیجه می رسند که تحفه ای که آب به ساحل آورده یک مین عمل نکرده ی قدیمی است از کشور نیکاراگوآ. مردان نصمیم می گیرند مین را باز کنند و وقتی آن را باز می کنند داخلش هیچ چیز نمی یابند. آن شئ عجیب نه مین بود، نه کپسول قاچاق مواد مخدر، و نه هیچ چیز دیگر. ولی چرا امریکایی ها حس کرده بودند مینی است که از نیکاراگوآ آمده؟ دو جای داستان زن و مردی امریکایی که هردو به نیکاراگوآ سفر کرده بودند اشاره می کنند که نیکاراگوآ کشور بی نظیری بود ولی چه وقت؟ زمانی که متمدن بود. و آن کشور چه زمانی متمدن بود؟ زمانی که ایالات متحده سوموزا، دیکتاتور دست نشانده خود را درنیکاراگوآ  به قدرت نرسانده بود. سوموزا که در دهه سی میلادی با حمایت امریکا به قدرت رسید، در سال ۱۹۷۹ ، بر اثر مبارزات سیاسی ساندِنیست ها از قدرت برکنار و یک سال بعد در آرژانتین ترور شد. اشارات انگشت شمار و به شدت کوتاه  داستان ” سوغات نیکاراگوآ” ، به موضوع تلخ و به غایت پیچیده ی استبداد بسیار تامل برانگیز و دلالت کننده اند.     

مجلد چرا نمی آیی با من زندگی کنی؟ وقتش است، داستانهای خواندنی دیگری هم دارد که در این مجال معرفی نشدند. با این حال خواندن شان بسیار مغتنم است، زیرا از عواطف، احساسات، نیازها و رنجهای آدمی می گویند. به گفته ویلیام آبراهامز، ویراستار این جلد از مجموعه داستانهای کوتاه برگزیده جایزه ا.هنری، قصه از زمانی آغاز می شود که حقیقتی در ذهن نویسنده جان می گیرد و او آن حقیقت را به کلمات ترجمه می کند. پیشینه داستان هر چه که هست، داستان نهایتا آن چیزی است که بر کاغذ نوشته می شود. زمینه داستان که نوعی رابطه ی  هم زیستی در آن دیده می شود متن را تغذیه می کند. مکان ها، صداها، اشارات، و… همگی، کم یا زیاد، زمینه داستان را می سازند، همان قالب کاملا شخصی را که از هجمه ی یک دست کننده ی عمومی به دور است…

منبع: الف

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *